Visueel faciliteren: tips voor tekenen met deelnemers

Er zijn talloze redenen om met een groep te gaan tekenen, in plaats van schrijven. Ondanks de voordelen van visueel faciliteren kan het spannend voelen om ermee aan de slag te gaan. Vooral als je mensen wilt motiveren die het lastig vinden. Dit zijn mijn tips om die mensen over de drempel helpen.

Tijdens een visiesessie is het heerlijk om te tekenen. De droomfase in een Appreciative Inquiry-traject heeft er enorme baat bij. En zelfs als ik helemaal aan het begin van een verkenningstraject sta, pak ik de stiften erbij. Het is nu eenmaal een stuk makkelijker om in elkaars hoofd te kijken als je het op papier ziet, dan wanneer je je een voorstelling moet maken bij wat je hoort.

"Ik kan écht niet tekenen!"

Er is altijd wel iemand die in (milde) paniek schiet. En dat is nergens voor nodig. Het gaat namelijk niet om hoe mooi, realistisch of raak je tekening is, het gaat erom dat je elkaar begrijpt. Het is een vorm van notuleren, en dat doe je ook niet in je mooiste handschrift. Dit kun je uitleggen, maar er zijn ook genoeg andere manieren om je woorden kracht bij te zetten.

1. Vertel het niet van tevoren

In je uitnodiging zet ik wel dat wel dat we visueel bezig gaan, maar nooit dat de deelnemers zelf gaan tekenen. Mondeling kan ik veel beter mensen geruststellen dat in een kort, effectief mailtje. Dat kun je voor het blok zetten noemen, je kunt ook zeggen dat het voorkomt dat mensen zich onnodig zorgen maken.

2. Teken óók de check-in

Een kennismaking of check-in is een prima moment om al te beginnen met tekenen. Laat mensen een emoji van hun humeur tekenen, of hun favoriete ontbijt. Als je nog niet aan het 'serieuze' gedeelte toe bent, is het makkelijker over de tekendrempel stappen. Heb je eenmaal een stift vastgehad, waarom zou je dat niet je inbreng tekenen?

Bouw een droomdorp is een uitstekende binnenkomer

3. Leg uit waarom je doet wat je doet

Je tekent niet voor de leuk, je hebt een doel. Ben je daarvan overtuigd, dan krijg je een groep gemakkelijk mee. Ik zeg het graag Cruijffiaans: je gaat het pas doorhebben als je het ziet. Informatie die je ziet, verwerk je sneller. En sneller denken is beter communiceren en sneller beslissen. Zeker als je met elkaar de tekening maakt, kun je echt een goed gesprek voeren dat tot meer inzicht leidt.

4. Zet de standaard. Laag.

Ik ken iemand die letterlijk een stokpoppetje met harken als handjes op een flipover tekent om te laten zien wat het niveau van de dag is. Ik doe dat zelf liever niet, omdat ik af en toe ook tekeningen in sessie maak die iets complexer zijn dan simpele poppetjes. In plaats daarvan vraag ik wie ervan overtuigd is de slechtste tekenaar te zijn. Diegene vraag ik om een poppetje of een huis te tekenen. Het gebeurt nooit dat niemand het herkent als huis.

5. Help deelnemers op weg

Is het ijs dan nog niet gebroken, dan help je deelnemers nog verder op weg met een oefening als een tekendictee. Bijvoorbeeld: 'Teken een vierkant. Zet er een driehoek op Teken daar een rondje in.' Voor ze het weten, hebben ze een huis getekend. Zonder prestatiedruk, gewoon door te doen. Vervolgens kun je mensen stap voor stap hun visuele woordenschat vergroten: laat ze simpele pictogrammen tekenen zoals een boom, een vergrootglas of een pijl-in-de-roos. Besteed er ook niet te véél aandacht aan. Je faciliteert een denksessie, geen tekenworkshop.

6. Gebruik stiften en 'snel' materiaal

Als je mensen mooi tekenpapier of zelfs een canvasdoek geeft, leg je meteen de lat best hoog. Dat maakt het lastig om vrijuit te proberen. Daarom gebruik ik graag materialen waar je niet al te veel waarde aan hoeft te hechten, zoals kladpapier, dun flipoverpapier of sticky notes. Dit is materiaal dat je makkelijk weer weggooit, zodat het uitnodigt om te experimenteren. Wat ik ook vermijd, zijn potloden en gummen. Die nodigen uit tot perfectionisme. Bij tekenen gaat het er juist om dat een lijn gewoon een lijn is.

Bonustip 1: huur een zakelijk tekenaar in

Zelf teken kán heel goed, maar hóeft natuurlijk niet. Genoeg mensen laten zich inhuren als visualiseur of zakelijk tekenaar. Een goede tekenaar herken je aan luistervermogen. Diegene luistert, probeert, past aan en laat de deelnemers het denkwerk doen. Je gebruikt zo'n tekenaar als je externe pen.

Bonustip 2: bak de legobak

Visualiseren hoeft helemaal niet met een stift en papier. Je kunt uitstekend visueel faciliteren zonder te tekenen, bijvoorbeeld door beeldkaarten in te zetten. Of door juist in 3D te gaan werken met lego of playmobil. Daar hoef je heus geen dure sets voor aan te schaffen. Een rondje kringloop kan je ook helpen aan een bak bouwspeelgoed. Een van de voordelen van bouwen is dat je met losse, individuele bouwwerken een gezamenlijk nieuw bouwwerk kunt maken.