Wat is visualiseren? Een definitie en 9 manieren om mee aan de slag te gaan

Sluit je ogen en denk aan een vis in een aquarium. Is het een zielige vis? Ja, zegt de een. Nee, vindt een ander. Hoe groot de vis en het aquarium zijn, of er planten zijn, of er andere vissen zijn, of er een haai bij zit? Je weet het niet. Tot je een plaatje van een vis in een aquarium ziet. Ineens is iedereen het eens.

vis-ualiseren door geraldrose via Pixabay

Toegegeven, ook afbeeldingen en foto’s zijn voor interpretatie vatbaar. Maar je kunt veel makkelijker met iemand praten over wat je ziet, dan wat je hoort. Simpelweg omdat het tegelijkertijd kan. En dat is in de basis het absolute voordeel van visueel werken. 

De definitie van visualiseren: twee betekenissen

Visualiseren betekent zichtbaar maken. Of, volgens de officiële woordenboekdefinitie: ‘het zichtbaar of als beeld voorstelbaar maken’. Iets wat eerder nog onzichtbaar was, kun je nu zien. Als tweede betekenis noemt Van Dale ‘een duidelijke voorstelling hebben van’. Simpel gezegd: een plaatje maken in je hoofd. Het woord komt van het Latijnse visualis (zichtbaar), wat weer van visus (het zien) komt. Een synoniem is veraanschouwelijken (hoewel mooi Nederlands, dat zul je mij nooit horen zeggen).

Visualisatie is dus niet hetzelfde als tekenen. Er zijn talloze manieren om iets zichtbaar te maken. Een plaatje uit een tijdschrift knippen of van internet plukken en er een betekenis aan hangen, is ook visualiseren. Een tijdlijn of grafiek maakt data zichtbaar. Stemstickers laten je in één oogopslag zien waar het zwaartepunt van de groep ligt. En zelfs een gedetailleerde beschrijving in woorden maakt iets ‘als beeld voorstelbaar’. 

Manieren van visualiseren

1. Tekenen: Misschien wel de meest toegankelijke manier. Heb je nog herinneringen aan dat je een jaar of zes was? Tekenen toen was net zo’n gewone activiteit als tikkertje of met lego spelen. Ik heb nog nooit een jong kind horen klagen dat het niet kon tekenen. Je bent het niet verleerd. Schets wat je bedoelt met potlood, pen of stift en zet er desnoods een woord bij. En als je op een whiteboard tekent, kun je heel gemakkelijk bijsturen.

   
   

2. Plaatjes knippen en plakken: Van internet (alles wat binnenskamers blijft hoeft niet rechtenvrij te zijn) Voelt dit als valsspelen? Nou, niet meer als je uren hebt gebladerd tot je het juiste beeld te pakken had. 
   

3. Schema's maken: Dit kan ook gemakkelijk met stift en papier, maar wat dacht je van kant-en-klare blokken in PowerPoint, Miro of Mural? Visueel maken voor echte kantoortijger.
   

4. Stickeren: Denk verder dan het plaatje! Een wolk aan stickers en kleuren (houd rekening met kleurenblinde collega’s) zegt meer over jullie besluitproces dan een fotorealistisch schilderij van de vergadering.
   

5. De ruimte gebruiken: Afstanden, verhoudingen, interacties, die je zie én voel je wanneer je ze uitbeeldt. Verdeel de rollen over de aanwezigen en gebruik de ruimte. Of beeld je situatie uit met poppetjes en voorwerpen.
   

6. Fotografie: Iedereen heeft een verzameling foto’s in z’n telefoon. Maak daar gebruik van, of stuur je mensen eropuit voor een fotografiesafari.
   

7. Associatiekaarten: Of pak een set associatiekaarten erbij. Kant en klare foto’s, geschikt om van alles in te lezen. Mijn eigen favoriet blijft natuurlijk mijn kunstkaartencollectie.
   

8. AI: Kunstmatige intelligentie kan natuurlijk niet ontbreken. Tekst naar beeld is nog nooit zo makkelijk geweest (maar je moet wel een beetje handig kunnen prompten naarmate je meer invloed op het resultaat wilt) met programma’s als DALL-E, MidJourney en Stable Diffusion.
   

9. Moodboards maken: Werk je met sfeer en emotionele associaties? Combineer verschillende beelden van verschillende soorten uit het rijtje hierboven.

Voordelen van visueel werken

Maar waarom zou je de moeite nemen om een stift op te pakken? Of het setje associatiekaarten tevoorschijn te halen? De voordelen zijn simpel: je gaat het pas doorhebben als je het ziet. Informatie die je ziet, verwerk je nu eenmaal sneller. En sneller denken is beter communiceren en sneller beslissen. Zo werkt dat:

1. Beter communiceren: Praten over wat je hoort, is altijd moeilijker dan praten over wat je ziet. Wil je iemand een kijkje in je hoofd geven, teken het dan uit. Daarmee voorkom je misverstanden.
   

2. Meer inzicht: Dingen als tijd en ruimte kun je eigenlijk alleen echt begrijpen als je ze ziet.. Zeker als je met elkaar de visual opbouwt, kun je echt een goed gesprek voeren dat tot meer inzicht leidt.
   

3. Sneller beslissen: De opties op een rij, met de voor- en nadelen duidelijk in beeld. Je keuze wordt bijna vanzelfsprekend.
   

4. Helder overzicht van complexe informatie: Wie houdt er nu niet van een lekkere infographic? Vooral als je snel wat gegevens terug wilt zoeken, is een visualisatie veel handiger dan een lap tekst.
   

5. Meer focus: Zeker als je met mensen werkt die minder talig zijn, is visueel werken een goed idee. Beeld zorgt voor concentratie. Je kunt je focussen op het plaatje, in plaats van op een gedachte.
   

6. Grotere betrokkenheid: Tot slot het voordeel van 'gewoon een leuke tekening'. Die zet ik ook in om te verrassen en om te laten zien dat ik goed voorbereid ben. Het vertelt deelnemers dat we vandaag niet voor ‘goed genoeg' gaan, maar dat we er samen echt iets moois van gaan maken. 

Kortom

Visualiseren is echt de moeite waard om toe te passen in je werk. Of je nu tekent, schema's maakt of AI inzet, het helpt je om gedachten zichtbaar te maken en samenwerking te verbeteren. Probeer het gewoon. Kies een methode die bij je past en je merkt vanzelf hoe visueel werken echt werkt.