Wat maakt een werkvorm een creatieve werkvorm? (Plus zes voorbeelden)

Werkvormen zijn er in soorten en maten, maar wat maakt een werkvorm nou creatief? En waarom zou je dat willen? In dit blog vind je manieren om je werksessies levendig, verrassend en effectief te maken. En ik geef natuurlijk voorbeelden.

Je kiest voor een creatieve werkvorm als je wilt dat mensen anders gaan denken dan ze gewend zijn. Bijvoorbeeld omdat je vastloopt en nieuwe perspectieven nodig hebt. Creatieve werkvormen helpen om routine te doorbreken, energie los te maken en ideeën boven tafel te krijgen die anders onuitgesproken blijven.

Een creatieve...

Creatief betekent iets voortbrengend, of in ouder Nederlands: scheppend. Je creëert iets dat er daarvoor nog niet was. En dat is wat je wilt, als je er met bestaande oplossingen en ideeën niet komt. Je zult iets moeten gaan máken.

...werkvorm

Tegen een groep mensen kun je niet zomaar zeggen: ‘maak het maar.’ Dat is een onveilige manier van werken. Een enkeling zal erop aangaan, maar de meerderheid weet niet wat te doen. Dat is waarom je het in een werkvorm giet. Een manier van werken met kaders, waardoor je weet wat je moet doen. En een creatieve werkvorm geeft je dan weer voldoende ruimte om zelf na te denken en iets tot stand te brengen. 

Wat het in elk geval níet betekent, is lekker knutselen. Er ongedacht een verzameling post-its op knallen. Wat mij betreft heeft een creatieve werkvorm in elk geval één van deze kenmerken: de vorm stimuleert de verbeelding, zet je fysiek aan het werk of speelt met verwachtingen.

1. Een creatieve werkvorm zet je verbeelding aan

   Een creatieve werkvorm prikkelt de verbeelding of associatief denken. Om nieuwe dingen te kunnen maken, moet je brein nieuwe verbindingen leggen. Dat maak je makkelijker door door deelnemers uit hun vaste patronen te halen. Haal er bijvoorbeeld afbeeldingen bij of gebruik associatietechnieken als superhelden en (fictieve) landen. Voorbeelden:

   • Zet associatieve beeldkaarten in. Stort een hele serie beeldkaarten over een tafel uit en geef de opdracht mee overal een post-it op te plakken met een idee. Het idee hoeft niet met het beeld te maken te hebben, maar het mág natuurlijk wel. Deze opdracht werkt op twee manieren: je associeert met beeld, en je brein wil alle kaarten gevuld hebben. Dit kan ook een wedstrijdje zijn: welk groepje heeft het eerst alle kaarten gevuld?
     

   • Het stripverhaal: de deelnemers nemen 6 sticky notes en plakken die op een A4'tje. Ze tekenen eerst de beginsituatie, vervolgens de ideale eindsituatie en daarna alle tussenstappen. Jezelf van A naar B tekenen is soms makkelijker dan losse oplossingen verzinnen. Niet iedereen denkt in woorden (de meeste mensen niet). Vaak gebruik je een combinatie van beelden, woorden en abstracties. Als je tekent, hoef je het nog niet precies te weten.

     
     

2. Een creatieve werkvorm maakt denken fysiek

   Dat kan door te gaan tekenen, of gebruik maken van de ruimte. Wat je doet, ziet en voelt, heeft direct invloed op hoe je brein werkt. Als je tijdens het nadenken iets concreets doet (tekenen, schuiven, schrijven of bouwen), wordt het makkelijker om problemen op te lossen of tot nieuwe ideeën te komen. Ik schreef eerder een uitgebreid blog over de voordelen van met je handen werken. Voorbeelden:

   • De tijdmachine is een van mijn favoriete creatieve werkvormen. In plaats van meteen oplossingen te bedenken, stappen deelnemers letterlijk een paar jaar vooruit. Zo kijken ze vanaf afstand terug naar vandaag. Het is een speelse manier om het brein uit de automatische piloot te halen en ruimte te maken voor nieuwe ideeën. Hoe dat werkt, lees je hier.
     

   • Bouw een situatie na. Dit kan met een dure bak speciale lego of playmobil, maar een verzameling van de kringloop kan ook gewoon. Of knutselmateriaal, wat ook maar van toepassing is. Werk in duo's of individueel en laat de deelnemers hun werk uitleggen. Praten over wat je ziet is een stuk makkelijker dan praten over wat je hoort.
     

3. Een creatieve werkvorm doorbreekt verwachtingspatronen

   Verwachtingspatronen kun je doorbreken met de vorm, de materialen of de opdracht zelf. Als iets net anders gaat dan mensen gewend zijn, zet dat het brein op scherp. Je voorkomt dat mensen op de automatische piloot reageren en maakt ruimte voor ander gedrag en onverwachte ideeën. Denk aan een fictieve krant uit de toekomst, of een wild idee dat je expres groter maakt dan realistisch lijkt—juist om daarna scherp te krijgen wat wél werkt. Voorbeelden:

   • De omgekeerde brainstorm: bedenk met elkaar hoe je je probleem zo veel mogelijk kunt vergroten. Draai het daarna pas om. Wat is het tegenovergestelde van deze acties? Zouden die ons probleem juist op kunnen lossen?
     

   • Zet een metafoor in. Je denken wordt echt anders als je het niet over een verhuizing naar een ander pand hebt, maar over aliens die een andere planeet gaan bevolken. Om maar iets geks te noemen. Ik heb de verscheping van een zeldzaam dier naar een speciale dierentuin begeleid in een sessie (het ging eigenlijk over archiefstukken... maar dat was iedereen vergeten)

Goed om te bedenken als je een creatieve werkvorm inzet

Creativiteit is geen doel op zich. De werkvorm moet het proces ondersteunen. Kijk naar het doel van de sessie en stem de werkvorm af op de groep. Hoeveel ervaring hebben ze met creativiteit? Is de energie goed genoeg of begin je met een eenvoudige instapoefening? Daarin kun je spelen en bijsturen.

Kun jij wel wat meer creativiteit in je teamsessies gebruiken? Wil je samen sparren over werkvormen? Of ben je op zoek naar iemand die jouw proces begeleidt met voor frisse ideeën? Neem contact met me op, ik denk graag mee!