De neutrale factor – een facilitator als externe gespreksleider

Als je het hebt over goed faciliteren gaat het vaak over energie, creativiteit, scherpe vragen of het kiezen van de juiste werkvorm. Allemaal belangrijk. Maar één ding hoor ik bijna nooit: neutraliteit. Als externe facilitator heb ik geen eigen belang bij de inhoud of uitkomst van het gesprek. En daar heb jij dan weer heel veel belang bij.

Stel je een standaard team voor op een Nederlandse werkvloer. Misschien is er een leidinggevende voor die uit gewoonte het gesprek domineert. Twee collega's die elkaar altijd dwars zitten. Of iemand die uit zichzelf heel enthousiast is, en zich snel laat meeslepen. Een teamlid dat net aangenomen is, en voor wie het voelt dat hij zich terughoudend moet opstellen. De administratiemedewerker die alleen maar aan het resterende budget kan denken. Allemaal dingen die in de weg zitten bij de juiste analyse, nieuwe ideeën bedenken of een traject evalueren. In sessies waar functies, belangen en perspectieven door elkaar lopen, helpt een neutrale partij het speelveld gelijk te trekken.

De regie nemen door 'm uit handen te geven

Ook al denken we in Nederland vaak dat we geen last hebben van hiërarchie, dat is wel degelijk zo. Het is subtieler aanwezig dan in landen om ons heen, en misschien daarom wel zo lastig om uit de weg te gaan. Denk aan de wethouder die als eerste het woord neemt, waarna de rest zich automatisch daarbij aansluit. Dat doet zo iemand niet expres, maar het stuurt wel het gesprek.

Deelbelangen verdwijnen niet – en dat hoeft ook niet. Maar ze wegen minder mee als je een externe procesbegeleider inschakelt. Iemand zonder inhoudelijke agenda of belang bij de uitkomst, zoals ik. Omdat ik neutraal ben, kan ik me volledig richten op het proces en de groep. Dat zorgt voor open gesprekken waarin elke stem telt. In plaats van hopen dat het vanzelf goed gaat, neem je zo bewust regie op hoe het gesprek verloopt.

Gelijkwaardigheid

Als het gaat om oplossingen vinden, wil je zo veel mogelijk gelijkwaardigheid. Ik zorg daarvoor door spelletjes in te bouwen die je harnas laten zakken. Door te lachen, te bewegen of samen iets onverwachts te doen, ontstaat er ruimte. Of ik zet werkvormen in met associatiekaarten of tekenen. Zulke opdrachten zetten mensen op een ander been en halen ze even uit de vergaderstand.

Daarnaast zorg ik ervoor dat iedereen de kans krijgt om voor zichzelf na te denken, te formuleren en dan pas dingen te bespreken. Door een stille brainstorm, of met een opbouw volgens 1, 2, 4, allemaal. Het hoeft niet eens met schrijven, het kan ook door te bewegen in de ruimte of door een opstelling te maken. Stemmen met stickers, waarbij je eerst nadenkt en dan pas allemaal tegelijk plakt. Iedereen doet mee, en dat maakt het gesprek opener, eerlijker en effectiever.

Neutraal, niet passief

Neutraal niet hetzelfde is als afwachtend. Ik ben een actieve begeleider die patronen benoemt en ingrijpt waar nodig. Juist omdat ik een buitenstaander ben, kan ik dat veel gemakkelijker. Mij vallen andere dingen op. En ik voel niet bezwaard als ik een pijnlijke opmerking maak, want ik sta de volgende dag niet naast jullie bij de koffiemachine.

Wat neutraliteit je oplevert

Een neutrale gespreksleider verandert de dynamiek: gesprekken worden opener, mensen durven eerlijk te zijn en luisteren beter naar elkaar. Dat leidt tot meer vertrouwen, minder terughoudendheid en uiteindelijk betere samenwerking. En: betere opbrengst, omdat mensen zich gehoord voelen en hun ideeën durven delen.

Mijn doel is een veilige sfeer te scheppen waarin verschillen er mogen zijn, maar niet de overhand krijgen. Dat is de kracht van een goede facilitator. En dat vind ik het allerleukste dat er bestaat. Wil je ervaren wat een neutrale gespreksleider kan betekenen voor jouw team of organisatie? Dan hoor ik heel graag van je. De sessies die ik aanbied vind je hier.