De 7 meest gemaakte fouten bij evalueren (en hoe je ze voorkomt)

'Werkvorm evaluatie' is een van de meest gebruikte zoektermen om op mijn site terecht te komen. En terecht, want hoe je evalueert, doet ertoe. Maar een werkvorm alleen is geen wondermiddel. Ik heb vaak evaluaties meegemaakt die helemaal niet doeltreffend waren, en dat werd voor mij een drijfveer om het beter te doen. In dit blog: de valkuilen die ik koste wat het kost vermijd.

1. Evalueren zonder doel

“Zullen we gewoon even rondje doen?” Een evaluatie zonder duidelijk doel levert zelden iets op. Wat wil je precies ophalen? Reflectie op het proces? Verbeterpunten voor een volgende keer? Of wil je vooral vieren wat goed ging?

Voorkomen: besluit nog voor je project van start gaat wat je achteraf wilt evalueren en waarom. Vertel dat de deelnemers van tevoren en moedig ze aan om tijdens het proces aantekeningen te maken van wat hen opvalt, in goede of in slechte zin.

2. Te veel willen in te weinig tijd

“We hebben nog tien minuten, dus laten we snel even feedback doen.” Een goede evaluatie kost tijd. Wie het afraffelt, krijgt oppervlakkige antwoorden. Beter een kleine, scherpe vraag dan een rommelige opsomming.

Wel doen: de tijd nemen, en die ook inplannen. En als het echt krap is: stuur vooraf een korte vragenlijst. Zelfs als mensen die niet invullen, hebben ze er in elk geval kort hun gedachten over laten gaan.

3. Alleen maar op inhoud evalueren

“We hebben het niet gehaald, dus het ging niet goed.” Vaak gaat de aandacht naar de inhoud, terwijl samenwerking, groepsdynamiek en werkvormen ook invloed hebben op het resultaat. Soms loopt een traject anders dan gepland, maar leer je ontzettend veel. Dan is het zonde om alleen op het eindresultaat te focussen.

Wel doen: ook het leerproces en de samenwerking evalueren, met gerichte vragen.

4. Geen veilige setting creëren

“Nou, zeg het maar, wat vond je ervan?” Je wilt mensen niet voor het blok zetten, zeker in groepen waarin hiërarchische verschillen zijn. Of verschillen in karakter: niet iedereen voelt zich veilig of vaardig genoeg om in een groep te spreken. Het hoe is belangrijk bij evalueren: de toon en de verwachtingen die je schept.

Wel doen: duidelijk het plan uitleggen, en werkvormen gebruiken als ieder voor zich schrijven, stemmen, of eerst in tweetallen delen.

5. Er een klaagzang van maken

Soms zijn mensen héél érg kritisch op zichzelf. Het lijkt wel alsof er helemaal niets goed is gegaan. Dat is eigenlijk nooit waar. Maar de een kan de ander meesleuren in een negatieve draaikolk.

Voorkomen: stel ook waarderende vragen als 'waar willen we meer van?', 'wat heeft zoveel impact dat het wat mag kosten?' of 'waar gaat de energie van stromen?'

6. Alleen terugkijken, niet vooruit

“Wat vond je ervan?” is een prima vraag, maar blijft in het verleden hangen. Terwijl een evaluatie pas waarde krijgt als het ergens naartoe leidt. Als je alleen terugblikt, wordt het al snel een eindverslag in plaats van een leermoment.

Wel doen: vragen stellen als “Wat nemen we mee naar de volgende keer?” of “Wat zouden we morgen anders doen?” Zo bouw je voort op wat je hebt geleerd.

7. Alles verzamelen, maar niks terugdoen

“Dank voor jullie input, we nemen het mee.” Als feedback in een zwart gat verdwijnt, haken mensen af. Dan voelt evalueren als tijdverspilling. Het demotiveert om een volgende keer opnieuw mee te denken. Mensen willen niet alleen gehoord worden, ze willen ook terugzien dat hun inbreng ertoe doet.

Wel doen: laat zien wat je met de input doet, ook als het iets anders wordt dan gehoopt. Terugkoppeling is essentieel voor vertrouwen.

Evalueer ze!

Een goede evaluatie is meer dan een vragenlijstje of een gesprekje aan het eind. Het is een kans om te leren, te waarderen en te verbeteren. En ja, een goede werkvorm helpt als je weet wat je doet. Net als een externe begeleider.