Ingrijpen als het misgaat in je groepsdynamiek

Je voelt het aan alles: de spanning in de groep stijgt. Blijf je afwachten? Probeer je het subtiel? Sfeer beïnvloeden is één ding. Maar als de samenwerking echt stokt, is bijsturen niet genoeg. Je zult moeten ingrijpen.

Onlangs schreef ik over het subtiel draaien van de sfeer. Dit blog gaat een stap verder: wat doe je als het niet meer bij een gevoel blijft, maar je ziet dat het echt misgaat? Ook hier is observeren is de sleutel. Let op lichaamstaal, toon en interacties binnen de groep. Als het nog om subtiele signalen gaat – blijf dan zelf subtiel. Echt benoemen doe ik pas als ik een concreet aanknopingspunt heb om stevig in te grijpen. Die situaties beschrijf ik hier.

Van wantrouwen naar vertrouwen

Is er angst voor oordeel, dan zijn creativiteit en openheid ver te zoeken. Als ik dat van tevoren weet of tijdens de sessie constateer, stel ik mezelf voor dat we in een zwembad lopen. Vanuit het veilige ondiepe steeds een stapje verder. Stel, we evalueren een bepaald proces. Dan zorg ik ervoor dat ik de vragen opbouw van feitelijk naar subjectief, bijvoorbeeld:

• Wat zijn momenten waarop we het proces in gang zetten?

• Wanneer merkte jij voor het laatst dat een klant last had ons proces?

• Wanneer merkte jij dat het proces jouzelf belemmerde?

Feitelijke antwoorden zijn makkelijk te geven, en door het eens te zijn ontstaat er vanzelf meer groepsgevoel. En ja, hoe lang kun je alleen over feiten praten? Als het vertrouwen is gegroeid, gaan mensen vanzelf de diepte in. Gebeurt dat niet, accepteer dan wat er wel is. Dan is het resultaat van je sessie geen complete evaluatie, maar een neutrale groepservaring en een mooie basis om op verder te bouwen.

Symptomen

vage en algemene antwoorden | negatieve interpretaties | weinig risico bij het delen van ideeën en feedback

Knoppen om aan te draaien:

structuur ⬆️ | inhoud ⬆️ | humor  ⬇️ | tempo ⬇️

Van oordeel naar veiligheid

Soms is er niet alleen angst voor oordeel, maar daadwerkelijk oordeel. Dat kun je niet laten gebeuren. Ik stop de opdracht en herinner de deelnemers aan onze afspraken ((bijvoorbeeld: alles blijft binnen de groep) en verander de koers. Vaak kies ik voor een energizer om de energie te verleggen, voordat we ons weer op het vraagstuk richten. Ga ik daarna weer door, dan geef ik zo veel mogelijk zelf het goede voorbeeld. Deelnemers die dat ook doen, krijgen alle ruimte.

Symptomen:

aarzeling en woorden weer intrekken | afkeurende lichaamstaal | scherpe reacties | schijnbare consensus (knikken zonder betrokkenheid

Knoppen om aan te draaien:

status ⬆️ | inhoud ⬇️ | humor ⬇️ | groepsprestatie (tel tot twintig, bijv) ⬆️

Van frustratie naar acceptatie

Onuitgesproken irritaties kunnen een samenwerking flink dwarszitten. Stapelen frustraties zich op, dan leidt dat tot cynisme, passiviteit of zelfs conflict. Van die groepsdynamiek wil ik ver weg blijven. Vaak helpt het om de frustratie te benoemen en erkenning te geven zonder meteen een oplossing te forceren. Een korte oefening maakt al verschil:

• Laat iedereen eerst opschrijven en daarna in één zin benoemen wat hen opvalt of dwarszit.

• Vat de rode draad samen, en categoriseer: is het in gedrag, methode, misschien een factor waar we geen invloed op hebben?

• Over dat waar je wel invloed op hebt: "Wat hebben we nodig om hier een stap in te zetten?"

  
  

Door erkenning en duidelijkheid ontstaat er ruimte om verder te gaan. Soms gaat het niet om oplossen, maar om gezien en gehoord worden.

Symptomen:

korte, scherpe reacties | zuchten en andere non-verbale uitingen van irritatie | stilte na een vraag | 1 of 2 mensen zijn aan het woord

Knoppen om aan te draaien:

erkenning ⬆️ | tempo ⬇️ | reflectie ⬆️ | structuur ⬆️

Van chaos naar flow

Gebrek aan structuur leidt tot verwarring en maakt het moeilijk om resultaat te boeken. Ik breng de structuur terug door een korte samenvatting te geven van waar de groep op dat moment staat staat. Een korte, heldere opdracht die stilte vereist maar makkelijk te doen is, zorgt voor nieuwe concentratie. Door de groep weer richting te geven, ontstaat rust en overzicht. In het vervolg van de sessie vat ik voortdurend samen, zelfs als het een beetje overdreven voelt.

Symptomen:

door elkaar heen praten | elkaar negeren | steeds opnieuw om uitleg vragen | in details verliezen | gebrek aan focus | zijgesprekken | schommelende energie

Knoppen om aan te draaien:

status ⬆️ | humor ⬇️ | tempo ⬆️ | duidelijkheid  ⬆️

Durf het!

Wil je hier zelf mee oefenen? Haal diep adem en doe het gewoon! Ingrijpen moet, je bent niet voor niets procesbegeleider. Doe je het met overtuiging, dan zul je zien dat daar goed op gereageerd wordt. Groepsdynamiek is niet makkelijk, maar je kunt er wel mee oefenen. En onthoud vooral dat de sessie zeker niet mislukt is na ingrijpen. Het wordt er beter op, en misschien bereik je zelfs wel meer dan wanneer het vanaf het begin al van een leien dakje ging.