Van werkvorm naar visual: zo bereid ik mijn sessies visueel voor

Zakelijk tekenen gaat niet alleen om wat je tijdens een sessie doet. Juist in de voorbereiding kun je voor krachtige beelden zorgen. In dit blog laat ik zien hoe ik van een abstract werkvormidee naar een concrete visual kom. Mét tekentips.

schets voor flap

Er is een verschil tussen visueel notuleren (live meeschrijven en tekenen tijdens een sessie) en visueel faciliteren. Allebei zijn waardevolle manieren om denken zichtbaar te maken, en ik gebruik ze ook graag door elkaar. Maar in dit blog zoom ik in op wat ik van tevoren teken.

Voorgekookt = uitgekookt

Alles wat ik vooraf kan tekenen, doe ik ook vooraf. Niet omdat ik niet durf te improviseren (love it, juist) maar omdat mijn energie tijdens een sessie op scherp staat. Dan wil ik ruimte hebben om zoveel mogelijk contact te maken met de groep. Door dingen voor te bereiden, houd ik de vaart erin en de kwaliteit hoog. En: ik kan rustig mijn tekening opnieuw beginnen als ik toch niet tevreden ben.

Wat teken ik dan vooraf? Dat zijn vooral dingen die vastliggen of waar helderheid cruciaal is. Denk aan:

• Programma’s: één blik op een visueel dagschema en iedereen weet waar ‘ie aan toe is.

• Modellen: om abstracte concepten tastbaar te maken.

• Instructies: zodat deelnemers zelfstandig aan de slag kunnen, zonder telkens hulp te vragen.

• Praatplaten: als kapstok voor een gesprek, bijvoorbeeld over een nieuw project of een ingewikkelde situatie.

Van abstract idee naar concreet beeld

Zodra ik een werkvorm voorbereid, begint bij mij meteen het visuele denken. Kan ik dit tekenen? Dan wil ik het tekenen. Ik zoek naar metaforen, bijvoorbeeld als er in scenario's moet worden gedacht: zijn het paden die zich splitsen, is het een rivier met vertakkingen, of een boom die groeit? Het beeld dat het beste bij het vraagstuk en bij de groep past, wint.

Ik start klein, in mijn notitieboek met geruit papier. Dat helpt om rechthoeken en kaders netjes neer te zetten. Ik probeer meerderde versies uit, met zo eenvoudig mogelijke vormen. Werkt het nog niet lekker? Dan zoek ik naar inspiratie, bijvoorbeeld op The Noun Project of via ‘line drawings’ op Google.

missie, visie en kernwaarden

Een voorbeeld: bovenstaande poster tekende ik voor een team dat aan de slag ging met hun missie en visie. Ze werken in de groene sector, dus een metafoor van een bloem met wortels die richting de zon groeit leek me aansprekend. En omdat ik voor dit publiek een anatomisch min of meer correcte bloem wilde tekenen, zocht ik daar een voorbeeld voor op. Een bloem in de stijl van Dick Bruna vond ik in dit geval niet passend.

Makkelijke metaforen

Vind je het lastig om een visueel beeld te vinden bij een werkvorm of onderwerp? Begin dan met metaforen die eigenlijk altijd werken. Hier zijn een paar van mijn favorieten:

• Paden of wegen: keuzes, processen of routes

• IJsberg: een fenomeen waarvan maar een deel zichtbaar is

• Trap of ladder: stappen, groei of niveauverschillen

• Boom: ideeën die zich vertakken of een sterke basis met uitlopers

• Weegschaal: voor afwegingen of besluitvorming

• Rugzak: bagage of kennis die je meeneemt

• Wegenkaarten of plattegronden: voor oriëntatie of overzicht

• Bouwstenen of blokjes: voor opbouw en samenwerking

Of gebruik spreekwoorden. Varkentjes om te wassen, bodemloze putten, zeven sloten... Een voorbeeldje daarvan zijn mijn posters Schot voor de boeg en Nabranders, om input te verzamelen vóór en na een bijeenkomst. Je leest er meer over (én vindt gratis downloads) in dit blog over input verzamelen om je sessie heen.

Teken ik vóór!

Als ik in een sessie met deelnemers wil tekenen, maak ik het makkelijk door alvast een begin te maken. Een leeg vel kan ontmoedigend zijn, zeker voor mensen die zichzelf niet als ‘visueel’ zien. Maar als er al iets staat, is de stap om mee te doen veel kleiner. Bij een check-in kun je bijvoorbeeld al eenvoudige vormen of symbolen op het papier zetten waar deelnemers iets bij kunnen schrijven of tekenen. Bijvoorbeeld bij Bouw een droomdorp: door vooraf een landschap te tekenen, help je mensen op gang. Zo verlaag je de drempel en verhoog je de betrokkenheid.

Nog wat tekentips

• Ik bereid mijn tekeningen niet alleen voor op geruit papier, ook flipoverpapier heeft vaak aan één kant ruitjes. Ik teken op de effen kant maar heb steun aan de lijnen die je er van dichtbij doorheen ziet.

• Begin linksboven en werk naar rechts of naar beneden, tenzij het beeld een andere richting vraagt, zoals opbouw of groei.

• Zorg dat je een paar iconen die je vaak gebruikt uit de losse pols kunt tekenen. Poppetjes, doelstellingen, finishvlaggen, zandlopers komen overal wel terug.

• Het hoeft niet mooi, het moet duidelijk. Liever iets simpels dat klopt, dan een ingewikkelde illustratie die afleidt.

Aandacht! Aandacht!

Voor mij is tekenen ook een vorm van aandacht geven. Als ik iets met zorg heb voorbereid, voelen deelnemers dat. Ze raken nieuwsgierig en zijn bereid ook aandacht terug te geven. Een goede visual is niet alleen handig, hij zet de toon.